Flauwvallen (wegrakingen)

Flauwvallen, ook wel een wegraking, is een kort verlies van het bewustzijn. Dit komt omdat er te weinig bloed naar de hersenen stroomt. In medische termen noemen we dat vasovagale syncope. 

Wat is flauwvallen (vasovagale syncope)?

Als u ligt en snel overeind komt, dan zakt het bloed van uw hersenen naar uw buik en benen. Hierdoor vult het hart zich minder goed met bloed en neemt de hoeveelheid bloed die het hart rond kan pompen af. Zo daalt uw bloeddruk. Normaal reageert het lichaam hierop zonder dat u het door heeft: de bloedvaten in buik en benen knijpen samen en uw hart klopt sneller. Zo stijgt uw bloeddruk weer. Dat gaat allemaal vanzelf.

Bij mensen die flauwvallen, reageert het lichaam anders dan normaal. De bloedvaten worden wijder in plaats van dat ze samenknijpen, waardoor er nog meer bloed naar beneden zakt. Iets later vertraagt ook de hartslag. Daardoor kan het hart onvoldoende bloed naar de hersenen pompen. Dan wordt het zwart voor de ogen en raakt u bewusteloos. Waarom deze reactie bij sommige mensen vaker optreedt dan bij anderen, is nog niet bekend.

Door te gaan zitten of liggen komt er weer voldoende bloed in het hart en komt de flauwgevallen persoon vanzelf bij bewustzijn. 

Oorzaken van wegrakingen

Een wegraking heeft niet altijd dezelfde oorzaak. Meestal gaat het om ‘klassiek flauwvallen’, vasovagale syncope dus. Maar flauwvallen heeft soms ook andere oorzaken. Soms heeft het te maken met een ritmestoornis van het hart, een lage bloeddruk of een stoornis in het zenuwstelsel.

Diagnose

Patiënten met wegrakingen worden vaak naar ons verwezen, omdat de artsen denken dat het een epileptische aanval is. Maar dat klopt niet altijd. Daarom stellen we u altijd meerdere vragen, vooral over de situatie vóór de aanval. Wat was u aan het doen? Voelde u het aankomen? Welke klachten had u? En hoe voelde u zich in het algemeen? Zo proberen we te achterhalen wat de oorzaken zijn.

Soms wordt uit het gesprek niet meteen duidelijk wat de oorzaken zijn. In dat geval doen we een kantelproef: een onderzoek waarbij geprobeerd wordt een wegraking op te wekken, terwijl u aan een monitor verbonden bent. Zo kan de neuroloog precies zien wat er gebeurt tijdens een wegraking met uw hartslag, bloeddruk en hersenactiviteit.  

Zo herkent u het

Veel mensen weten van zichzelf wanneer zij kans op flauwvallen hebben. Bijvoorbeeld:

• Bij emotionele gebeurtenissen (bijvoorbeeld hevig schrikken)
• Bij pijn
• Na lang stil rechtop staan (zoals in de rij of op een receptie)
• In een warme omgeving (zoals in de sauna, een warm land of onder een hete douche)
• Vlak na een inspanning (tijdens het douchen na een flinke training)
• Direct na het eten, of juist als je lang niet gegeten hebt
• Bij plassen of bij buikkrampen

De meeste mensen die flauwvallen, krijgen een licht gevoel in het hoofd, zwarte vlekken voor de ogen en verliezen hun bewustzijn. Ook hebben zij voor, tijdens of na de wegraking vaak een bleek gezicht, zweten zij erg en zijn ze misselijk. Iemand die is bijgekomen, is vaak nog lange tijd moe.

Wegrakingen zien er voor omstanders vaak eng uit. Veel mensen schrikken, omdat ze niet weten wat er gebeurt. Gelukkig is het klassieke flauwvallen niet zo gevaarlijk als dat het eruit ziet, en gaat de aanval altijd vanzelf weer over als iemand plat ligt.

Hoe voorkomt u het

Gevoelig zijn voor flauwvallen is geen ernstige ziekte, maar kan wel heel lastig zijn. Vaak kunt u met een verandering van leefstijl zorgen dat het flauwvallen minder vaak of zelfs helemaal niet meer voorkomt. Dit zijn de belangrijkste tips en adviezen:

• Allereerst is het belangrijk dat u weet wat er met u aan de hand is. Vraag uw arts meer uitleg als u dingen niet begrijpt of als u extra vragen heeft.
  
  
• Probeer precies uit te zoeken onder wanneer u flauwvalt. U kunt die situaties dan gemakkelijker voorkomen of uit de weg gaan.
  
  
• Als u lange tijd moet staan, is het slim om uw benen te kruisen. Zorg dat u op beide benen stevig staat. Het bloed kan zo minder goed wegzakken naar de bloedvaten van uw benen.
• Drink iedere dag voldoende water en neem wat extra zout in het eten. Minimaal 2 liter vocht per dag is ideaal.
  
  
• Vermijd (overmatig) alcoholgebruik.
  
  
• Zorg dat uw lichaam in goede conditie is, maar train niet te veel.
  
  
• Als u voelt dat u gaat flauwvallen, kan even rustig gaan zitten of liggen kan goed helpen. U kunt ook een aantal oefeningen doen om het te voorkomen.

Oefeningen om flauwvallen te voorkomen

Hieronder staan een paar oefeningen om het flauwvallen te voorkomen. U doet deze oefeningen meteen als u de wegraking voelt aankomen. Het is niet zinvol de oefeningen te doen als u geen klachten heeft.

1. Kruis de benen en duw ze tegen elkaar aan.
2. Ga op de tenen staan en span daarbij uw been- en buikspieren aan.
3. Buig voorover alsof u uw schoenveter vast maakt.

4. Ga door uw hurken. Let op! Als u weer gaat staan, span dan uw benen aan. Anders kunt u opnieuw klachten krijgen.