Mensen met een verstandelijke beperking hebben vaak slaapproblemen. Naast onderliggende slaapstoornissen kunnen de problemen ook te maken hebben met de verstandelijke beperking zelf, bijkomende aandoeningen of de manier waarop iemand zorg ontvangt. Voor een goede aanpak van slaapproblemen bij iemand met een verstandelijke beperking, is een goede ondersteuning van begeleiders en/of familieleden heel belangrijk.
Oorzaken
Bij mensen met een verstandelijke beperking werken de hersenfuncties anders. Voor de slaap kan dit bijvoorbeeld problemen geven bij het in- en doorslapen of hoe iemand herstelt tijdens de slaap. Daarnaast ervaren mensen met een verstandelijke beperking vaker en langer lichamelijk ongemak, wat kan zorgen voor een onrustige slaap. Tot slot krijgen mensen met een verstandelijke beperking vaak zorg en ondersteuning in het dagelijks leven. De manier waarop deze zorg wordt geboden, kan zowel slaapbevorderend als slaapbelemmerend werken.
Slaapproblemen herkennen
Mensen met een verstandelijke beperking geven problemen bij het slapen niet altijd zelf aan of kunnen dit niet goed vertellen. Dit maakt het soms lastig om slaapproblemen te herkennen. Ook wordt het verband tussen slaapproblemen en andere problemen vaak niet gelegd. Zo kunnen gedragsproblemen, stemmingsklachten of chronische aandoeningen zoals hoge bloeddruk, diabetes, schildklierproblemen of darmproblemen te maken hebben met een slaapaandoening.
Stepped care aanpak
Doordat slaapproblemen vaak ontstaan door een combinatie van factoren, is het goed om stap voor stap te kijken wat er speelt. In het dagelijks leven kunnen gewoontes zijn ontstaan die een negatief effect op de nachtrust hebben.
In de richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen (platform Richtlijnen Langdurige Zorg) staan meer goede gewoontes voor de slaap. De richtlijn heeft hierbij een handige checklist.
Wanneer deze adviezen onvoldoende helpen, is het aan te raden om de problemen te bespreken met een arts VG of huisarts en een gedragsdeskundige. Zij kunnen op medisch en psychisch vlak meedenken welke aanpassingen helpend zijn voor een goede slaap. Soms bestaat de mogelijkheid om een slaapteam in de 2e lijn te consulteren voor een geïntegreerd multidisciplinair advies.
Mochten de problemen aanhouden, ernstig verstorend werken of er zijn aanwijzingen voor een slaapstoornis zoals slaapapneu of rusteloze benen, is een verwijzing naar SEIN op zijn plaats.
Essentiële rol systeem
Voor mensen met een verstandelijke beperking geldt dat de diagnostiek en behandeling van slaapstoornissen altijd een samenwerking is tussen de patiënt en diens systeem van zorgverleners, begeleiders en familie. Op die manier kan de behandeling op maat gemaakt worden. Het systeem kan de patiënt helpen om de therapie goed te volgen en te bespreken.